Büyüknefes: Yozgat’ın Saklı Tarih Hazinesi ve Tavium Antik Kenti
Geçtiğimiz hafta sonu, çocukluk arkadaşlarımla birlikte Yozgat merkeze bağlı Büyüknefes
Köyü’nde bir gezi yapma fırsatı buldum. Tarihin derinliklerinden gelen zenginliklerle dolu bu
köy, adeta saklı kalmış bir tarih hazinesi gibi. Her taşında, her kalıntısında geçmişin izleri var.
Ancak ne yazık ki, bu kıymetli mirasın hak ettiği ilgiyi görmediğini, bakımsız ve ihmal
edilmiş olduğunu görmek beni çok üzdü. İnşaAllah bu yazım, ilgili resmi kurumları harekete
geçirir ve Büyüknefes, Türkiye’nin en dikkat çeken turizm merkezlerinden biri haline gelir.
Yaptığım literatür okumalarım doğrultusunda, Büyüknefes’in tarihi ve kültürel zenginliğini
aşağıda özetlemeye çalıştım. Umarım ilgiyle okur ve beğenirsiniz.
Büyüknefes Köyü ve çevresi, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve ilk
yazılı kayıtlarda 640 yılında Yunanca kökenli “Távion” ismiyle anılmış, 1740 yılında ise
Asurca kökenli isim ile geçmiştir. Günümüzde ise 1928 yılından beri “Büyüknefes” adı
kullanılmaktadır. Köyün hemen dışında yer alan Tavium Antik Kenti, antik Galatia ülkesinin
üç başkentinden biri olarak büyük önem taşır.
M.Ö. 3. yüzyıldan 1. yüzyıla kadar Galatlar tarafından kurulmuş olan Tavium, İç
Anadolu’nun önemli bir ticaret ve kültür merkezi olmuştur. Hititler, Frigler, Roma ve Bizans
gibi birçok medeniyetin izlerini taşıyan kentte ne yazık ki kapsamlı kazı çalışmaları
yapılmamıştır. Bölgedeki yüzey araştırmaları 1997 yılından beri Avusturya Klagenfurt
Üniversitesi’nden Prof. Karl Strobel liderliğinde devam etmiş, bu süreçte seramik parçaları,
sütun kalıntıları, mezar taşları ve yazıtlar gibi birçok önemli buluntu ortaya çıkarılmıştır.
Ancak şu an için bu çalışmaların hâlâ devam edip etmediğine dair güncel bir bilgiye
ulaşamadım.
Prof. Strobel’in araştırmalarıyla bölgeye dair şu önemli medeniyet bilgileri ortaya çıkmıştır:
Frigler: Bölgedeki yerleşimlerde oval ve yuvarlak şekillendirilmemiş taşlar
kullanmış, ancak bölgede fazla tutunamamış ve bıraktıkları tarihi izler sınırlıdır.
Hititler: Kayalara kutsal anlamlar yükleyip onları işlemiş, yerleşimlerini kayaların
bulunduğu noktalara kurmuşlardır. Bölgede hala Hititlere ait olduğu düşünülen
çeşmeler bulunmaktadır.
Galatlar: Bölgenin en uzun süre hakimiyeti altında olan savaşçı bir topluluktur. Taş
ve mermer işçiliğinde ustalaşmış, Helen yazılarını ve sembollerini kullanmışlardır.
Boğa kafası onlar için kutsal bir simgedir; köyün merkezindeki çeşme ve açık hava
müzesindeki birçok eser Galatlara aittir.
Tavium ve Büyüknefes, Kalkolitik Çağ’dan İslam Dönemi’ne kadar uzanan geniş bir zaman
dilimine ait yerleşim izlerini barındırır. Bu da bölgenin sadece Yozgat değil, Türkiye’nin de
önemli kültür ve tarih miraslarından biri olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla bu alan, ulusal
ve uluslararası düzeyde ses getirecek şekilde korunmalı, tanıtılmalı ve değerlendirilmeye
başlanmalıdır.
Büyüknefes Köyü’nde bulunan tarihi çeşmenin taş blokları ve üzerindeki Arapça kitabeler,
geçmişin mimari ve kültürel zenginliğinin somut örneklerindendir. Ancak ne yazık ki bu
eserler bakımsızlık nedeniyle hak ettiği ilgiyi görmemektedir.
Bölgede tespit edilen 280’in üzerindeki höyük, antik yerleşim alanları, kaya oyukları ve
tümülüsler, Büyüknefes ve Tavium’un adeta bir açık hava müzesine dönüşme potansiyelini
gözler önüne sermektedir. Valilik ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün
destekleriyle köy konağı çevresi koruma altına alınmış, antik eserler burada sergilenmeye
başlanmıştır. Bu tür çalışmaların artarak devam etmesi, bölgenin turizm potansiyelini önemli
ölçüde artıracaktır. Hatta köydeki bazı evlerin duvarlarında bile tarihî nitelikte taşlar görmek
mümkündür.
Sonuç olarak, Büyüknefes ve Tavium, tarihimize, kültürümüze ve geçmişimize ışık tutan çok
değerli miraslardır. Bu güzide beldenin korunması, restorasyonu ve tanıtımı için hem yerel
yöneticilerin hem de bizlerin sahip çıkması şarttır. Umarım yakın zamanda Büyüknefes, hak
ettiği ilgiyi görür ve hem Türkiye’den hem de dünyadan tarih ve kültür meraklılarının uğrak
noktalarından biri haline gelir.
Kaynaklar:
Yozgat İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü Arşivi – Yozgat Müze Müdürlüğü Arşivi
Akarsu, Babür M., 2016. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu, 1. Cilt, Yozgat, S. 75-
80.
Erdoğan E., Temizel S. II. Uluslararası Bozok Sempozyumu ''Yozgat'ın Turizm
Potansiyeli Ve Sorunları'', Yozgat, Türkiye, 4 - 06 Haziran 2017.
Prof. Dr. Hamdi TEMEL
